Nasa isang mahalagang sangandaan ang demokrasya ng Pilipinas habang patuloy na sinasabi ng mga opisyal at mga ahensyang pang-eleksyon na ang transparency o pagiging bukas sa publiko ay isa sa mga pangunahing prinsipyo. Ngunit kapansin-pansin ang limitadong transparency ng sistema, dahil pinapayagan lamang ang pagsusuri sa napakaliit na bahagi ng datos.
Binibigyan ng pahintulot ang National Citizens’ Movement for Free Elections (NAMFREL) na magsagawa ng beripikasyon sa mga Voter Verified Paper Audit Trails (VVPATs), ngunit ang kanilang kapangyarihang magbantay ay lilimitahan lamang sa 60 sa 93,287 clustered precincts sa buong bansa. Katumbas lamang ito ng 0.06% ng kabuuang precincts — isang bilang na halos walang saysay kung pag-uusapan ang estadistika.
Ang kasalukuyang sistema ng beripikasyon ay nangangahulugang may isa lamang na precinct na nasusuri sa bawat 1,555 precincts.
Ayon sa mga tagasuporta ng kasalukuyang sistema, kahit kaunting audit ay hakbang patungo sa pananagutan. Ngunit mahina ang argumentong ito.Hindi transparency ang pa-konswelo. Ang 60 precincts na saklaw ng beripikasyon ay mistulang performance lamang — isang ilusyon ng pagiging bukas habang itinatago ang totoong pagsusuri.
Ang pagbibigay ng limitadong kapangyarihan sa NAMFREL ay hindi lamang nagpapahina sa kanilang kakayahan, kundi nagpapakita rin ng pagbabalewala sa talino ng mga botante. Sa panahong bumababa ang tiwala ng publiko sa mga demokratikong institusyon, kinakailangang magkaroon ng mas malawak at independiyenteng sistemang pang-audit ngayon na.
Ang tunay na transparency ay hindi kayang tumbasan ng paimbabaw na kilos. Kinakailangan nito ang malawakang access, masusing saklaw, at tapat na paninindigan para sa public oversight. Anumang hakbang na kulang dito ay hindi tunay na transparency — ito ay window dressing lamang.
May-akda: Alitaptap – ANIM